Αυτεπίγνωση- Βασικό θεραπευτικό Εργαλείο
«Μα είναι απίστευτο το πώς γίνεται κάθε νέος πελάτης να φέρει θέμα που αγγίζει κάτι δικό μου τη δεδομένη στιγμή»
«Πώς γίνεται και αυτός ο άνθρωπος να χτυπάει κάτι που προσπαθώ να αντιμετωπίσω αυτή την περίοδο;»
«Ειλικρινά, είναι σαν να προσελκύω συνεχώς ανθρώπους και καταστάσεις που μου υπενθυμίζουν δικά μου κενά»
«Είναι τόσο δύσκολο να το χειριστώ αυτό τώρα, διότι αγγίζει ένα θέμα που και εγώ ο ίδιος δεν έχω καταφέρει να επιλύσω/ διαχειριστώ»
«Πώς γίνεται κάθε φορά να ταυτίζομαι με κάτι που μου φέρνει ο πελάτης μου και να βρίσκω κοινά σημεία σχεδόν σε όλους είναι άξιον απορίας.»
Αυτές, είναι μερικές από τις φράσεις που ακούω συχνά από συναδέλφους ψυχολόγους, θεραπευτές, επόπτες. Φράσεις που και εγώ η ίδια ασπάζομαι πολύ συχνά στην καθημερινή μου συναναστροφή με νέους ανθρώπους.
Είναι εντυπωσιακό τι φέρνει στην επιφάνεια η κάθε νέα τριβή με έναν άνθρωπο, τι αντικατοπτρίζεται στη νέα σχέση που δημιουργείς, πόσα ανακαλύπτεις για τον εαυτό σου και τα δικά σου εσωτερικά ζητήματα.
Οι νέοι θεραπευτές, καλούνται να αντιμετωπίσουν ποικίλα θέματα που αφορούν όχι μόνο στην εξ’ ορισμού δύσκολη φύση του επαγγέλματος, αλλά και στην προσωπική τους πτυχή που επηρεάζεται άμεσα. Ο θεραπευτής, έχει σαν βασικό «εργαλείο» για τη δουλειά του τον ίδιο του τον εαυτό. Με αυτόν πορεύεται, αυτόν εμπλουτίζει, επιδιορθώνει, επεξεργάζεται, δίνει. Οι γνώσεις, η εκπαίδευση, η εμπειρία, η τριβή, είναι παράγοντες που όπως και σε κάθε άλλο επάγγελμα είναι ιδιαίτερα σημαντικοί για την πορεία ενός νέου επαγγελματία. Στην περίπτωση ενός ειδικού ψυχικής υγείας, ο ίδιος ο εαυτός είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της διαδικασίας αυτής, ίσως και το πιο δυνατό.
Προσωπικά διλήμματα, σκέψεις, συνειδητοποιήσεις, προβληματισμοί, ηθικές αξίες, «πιστεύω», περιορισμοί, έρχονται όλα στο παρασκήνιο της ψυχοθεραπείας, υπενθυμίζοντας στον θεραπευτή την ταυτότητά του στο χώρο και τη θέση του σε αυτόν. Μία ταυτότητα, η οποία όχι μόνο ολοένα και αναδύει, αλλά και πλάθεται, διαμορφώνεται, προκαλείται και μορφοποιείται. Σε αυτό το σημείο, ο θεραπευτής πολλές φορές, έρχεται αντιμέτωπος με προσωπικές του αξίες σαν άνθρωπος, οι οποίες ενίοτε έρχονται σε αντίθεση με κάποιους «κανόνες» που διέπει η θεραπευτική σχέση. Είναι μια διαδικασία που σχεδόν όλοι οι θεραπευτές βιώνουν, όχι μόνο στην αρχή της πορείας του, αλλά και μετέπειτα. Είναι απίστευτο το πόσους καινούριους κόσμους μπορεί να σου ανοίξει ένας άνθρωπος, που μπορεί να μη φανταστείς καν.
Ο κάθε νέος άνθρωπος, η κάθε κατάσταση, το κάθε λεπτό, διαμορφώνουν νέες συνθήκες, συνθήκες οι οποίες είναι ικανές να γεννήσουν μία νέα πραγματικότητα.
Ας επιστρέψουμε όμως στα ερωτήματα που τέθηκαν στην αρχή.
Πώς γίνεται λοιπόν ο κάθε νέος πελάτης που μας έρχεται στη θεραπεία να «φοράει» κάτι δικό μας; Να μας αποκαλύπτει κάποιο ζήτημα που μας ταλανίζει εκείνη την περίοδο; Ένα θέμα ή συναίσθημα που οι ίδιοι επεξεργαζόμαστε στο τώρα μας ή δεν έχουμε επιλύσει;
Είναι λογικό, αν το σκεφτούμε καλύτερα. Ας σκεφτούμε δύο πρακτικά παραδείγματα που δείχνουν πως αυτό μπορεί να συμβεί. Ας σκεφτούμε μία έφηβη κοπέλα, με τις δικές της ανασφάλειες που αφορούν στην εξωτερική της εμφάνιση. Ας κάνουμε εικόνα λοιπόν αυτή την κοπέλα: είναι μελαχρινή, πολύ αδύνατη, κοντούλα, μικροκαμωμένη γενικά. Ζηλεύει ιδιαίτερα τις καμπύλες στις άλλες κοπέλες και νιώθει μειονεκτικά που η ίδια δεν τις έχει. Παρόλα αυτά λατρεύει πάνω της τα μαύρα της μακρυά μαλλιά. Κάποια στιγμή αυτό το κορίτσι βλέπει στο δρόμο μία άλλη κοπέλα συνομήλικη. Ένα κορίτσι ξανθό, με γαλάζια μάτια, λίγο ευσωμούλα και ψηλή. Τα δύο κορίτσια κοιτάζονται μεταξύ τους και ανταλλάσσουν σιωπηρά σκέψεις. Το μελαχρινό κορίτσι σκέφτεται «Τι όμορφες καμπύλες έχει αυτή η κοπέλα! Τι ύψος, περπατάει και είναι έντονη η παρουσία της στο χώρο, όχι σαν εμένα, τη μικροσκοπική…». Το ξανθό κορίτσι σκέφτεται από μέσα της «Μα τι γλυκό μελαχρινό κορίτσι! Με τόσο λεπτή παρουσία, βελούδινη η παρουσία της, όχι σαν εμένα τη χοντρή! Βέβαια τα μαλλιά της δε μου αρέσουν καθόλου, σε ποια εποχή ζούμε και είναι τόσο μακρυά;»
Η κάθε μία από τις δύο κοπέλες, πρόσεξε στην άλλη όσα την απασχολούν στην ίδια, όσα εστιάζει και πάνω της, όχι το σύνολο. Η πρώτη για παράδειγμα εστιάζει στα κιλά που την απασχολούν, και η δεύτερη το ίδιο, όμως από τη δική της οπτική.
Αυτό, αν το σκεφτούμε καλύτερα, συμβαίνει σχεδόν σε όλες τις περιστάσεις της ζωής μας. Ανάλογα με το τι αισθανόμαστε τη δεδομένη στιγμή, τι μας απασχολεί, τι έχει έρθει συνειδητά ή μη στην επιφάνεια της αντίληψής μας, αλλάζει και ο τρόπος που βλέπουμε τα πράγματα. Το πρίσμα είναι διαφορετικό, ο εστιασμός άλλος, το φόντο μπορεί να γίνει κέντρο, το κέντρο φόντο, οι λεπτομέρειες να φωτιστούν και πράγματα που ήταν κυρίαρχη ιδέα, να πάρουν μία απαλή απόχρωση στο περιθώριο. Πολλές φορές ακούμε ανθρώπους να λένε ότι προσελκύουν καταστάσεις και συγκεκριμένους ανθρώπους. Αυτό συμβαίνει όντως, και για λόγους βαθύτερους και ασυνείδητους, υπάρχουν κομμάτια του εαυτού μας που προσελκύουν πχ έναν τύπο ανθρώπου είτε από οικειότητα σε δικό τους βίωμα είτε στην προσπάθειά τους να διορθώσουν υποσυνείδητα ένα παρελθοντικό τραύμα. Με το παράδειγμα αυτό, προσπαθώ απλά να εξηγήσω πως ανάλογα με το τι βιώνουμε τη δεδομένη στιγμή, παρατηρούμε (και κατά συνέπεια «ελκύουμε» ενασχολούμενοι με αυτά και ακουμπώντας τα) και διαφορετικά στοιχεία μίας κατάστασης ή ενός ανθρώπου, αγνοούμε άλλά ή ταυτιζόμαστε με άλλα.
Επομένως, είναι λογικό να αναγνωρίζουμε όσα έρχονται στην επιφάνεια με μία έκπληξη ως προς την ταύτιση με δικά μας κομμάτια. Ένας άλλος θεραπευτής, μπορεί να έβλεπε κάτι εντελώς διαφορετικό, να προσπέρναγε όσα εμείς βλέπουμε έντονα, να έδινε άλλη εξήγηση. Ακόμη και εμείς οι ίδιοι όμως, σε μία άλλη στιγμή, με τον ίδιο άνθρωπο, θα βλέπαμε ενδεχομένως κάτι εντελώς διαφορετικό, κάτι άλλο που κάτι δικό μας έφερνε στο προσκήνιο, δημιουργώντας νέες συνθήκες. Το πρίσμα και η οπτική αλλάζουν ανάλογα με τα συναισθήματα και τις σκέψεις μας.
Ο ίδιος ο θεραπευτής, με τον ίδιο πελάτη, μπορεί να ανακαλύψει εντελώς διαφορετικά πράγματα σε μία άλλη στιγμή. Και εκεί κρύβεται και η μαγεία της σχέσης που χτίζεται, όπως άλλωστε και σε όλες τις σχέσεις. Οι μοναδικές συνθήκες, δημιουργούν το πεδίο του τώρα. Αύριο, εγώ μπορεί να εστιάσω σε κάτι άλλο, να μη μου δημιουργήσει άγχος κάτι που σήμερα με προβληματίζει, έχοντας πάλι την ίδια απορία: «Πώς γίνεται πάλι να προσελκύω το ζήτημα που με προβληματίζει;».
Είναι σημαντικό, σαν θεραπευτές, να είμαστε σε συνεχή επαφή με όσα μας απασχολούν, με τις εσωτερικές μας συγκρούσεις, τα προσωπικά μας αξιώματα, και πως όλα αυτά επηρεάζουν τη θεραπευτική σχέση και την έκβασή της. Έτσι, παρά τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς, δουλεύοντας όσα αναδύονται στην επιφάνεια στο πεδίο της θεραπείας, αργά ή γρήγορα, το ταξίδι με τον θεραπευόμενο θα οδηγήσει εκεί που ο ίδιος ήθελε ή υπέδειξε με τον τρόπο του. Και, μπορεί το ταξίδι αυτό να γίνει από διαφορετικά μονοπάτια, τα οποία μπορεί να είναι διαφορετικά όχι μόνο ανάλογα το θεραπευτή που έχει κάποιος, αλλά και μέσα στην ίδια θεραπευτική συμμαχία αλλά σε διαφορετική χρονική στιγμή για το ένα από τα δύο μέλη, όμως τελικά, το ταξίδι αυτό θα ανθίσει χρωματιστούς ορίζοντες στη σχέση και στην προσωπική πορεία του πελάτη.
Γράφει η Μαρία Κουσαντάκη
Msc Συνθετική Ψυχοθεραπεία